Start tweeluik over Rusland in 'Andere Tijden'
In de vroege ochtend van maandag 19 augustus 1991 rollen de tanks door de straten van Moskou. De Russische bevolking krijgt te horen dat Gorbatsjov vanwege zijn gezondheid het leiderschap van de Sovjet-Unie niet meer kan vervullen.
Al snel blijkt het een regelrechte couppoging te zijn van conservatieve communisten uit Gorbatsjovs eigen entourage. Ze zijn al langer ontevreden over het beleid van glasnost (openheid) en perestrojka (hervorming) dat Gorbatsjov sinds zijn aantreden in 1985 heeft ingezet. Terwijl Gorbatsjov in zijn Datsja in de Krim onder huisarrest is gesteld, denken deze hardliners met behulp van het leger de macht over te kunnen nemen.
Op de Nederlandse ambassade in Moskou worden de ontwikkelingen nauwlettend in de gaten gehouden. Als de hervormingsgezinde Gorbatsjov het veld moet ruimen, zou dat een flinke klap voor de verbeterde Oost-Westverhoudingen zijn. Een aantal medewerkers gaat poolshoogte nemen in de stad. Politiek attaché Frans Timmermans begeeft zich samen met militair attaché Kees Ros naar het Witte Huis, het parlement van de Russische Federatie. Daar treffen ze president Boris Jeltsin, die tot ieders verbazing niet is opgepakt. Timmermans en Ros zijn erbij als Jeltsin naar buiten loopt en een legendarische toespraak tot de bevolking houdt vanaf een tank. Rond het Witte Huis verzamelen zich steeds meer burgers die de coup veroordelen en zich aan de kant van Jeltsin en de hervormingsgezinden scharen. Kees Ros trekt met een videocamera de stad in om de stemming te peilen en registreert het toenemende verzet van woedende burgers. In de loop van de dagen lopen ook de legereenheden een voor een over naar de kant van Jeltsin. De menigte wordt zo groot, dat de coupplegers een aanval op het Witte Huis uiteindelijk afblazen. Tot opluchting van Frans Timmermans. 'Ik wist dat die mensen bij dat Witte Huis echt niet opzij zouden gaan. Als ze hadden doorgezet, dan was het een verschrikkelijk bloedbad geworden.'
Met maar drie burgerdoden komt de couppoging na drie onzekere dagen ten einde. Gorbatsjov komt terug naar Moskou. Om de steun van het Westen over te brengen, wordt hij onthaald door Westerse ambassadeurs waaronder Jaap Ramaker. Maar zijn macht is definitief gebroken. In de maanden die volgen verklaren de satellietstaten zich een voor een onafhankelijk. Op 25 december 1991 valt definitief het doek voor Gorbatsjov, de Sovjet-Unie en het communisme. De rode vlag op het Kremlin maakt plaats voor het Russische wit-blauw-rood.
'Andere Tijden' blikt in een tweeluik terug op de historische ontwikkelingen in Rusland. Volgende week: Rusland: ondernemersparadijs voor avonturiers. Over Nederlandse ondernemers die ongekende kansen zagen in een land dat zich langzaam richting kapitalisme bewoog.
'Andere Tijden', zaterdag 3 december om 21.20 uur bij de NTR op NPO 2.
