'Kruispunt': Er is nog zoveel niet verteld - onbekende oorlogsverhalen
We denken de oorlog te kennen maar intussen duiken er, ook 75 jaar na het einde van de Tweede Wereldoorlog, nog altijd nieuwe, onvertelde verhalen op. Nog altijd worden er in archieven of in koffers op zolders documenten gevonden die het begin zijn van nieuwe verhalen.
Er is nog zoveel niet verteld. In de eerste aflevering van het nieuwe seizoen, aan het begin van het herdenkingsjaar 75 jaar vrijheid, besteedt 'Kruispunt' aandacht aan onbekende oorlogsverhalen.
De 'Tielcase' is een van die verhalen. In Tiel en Wamel werd tussen eind september en begin november 1944 een aantal mannen opgepakt, onder andere bij illegale oversteken (‘crossings’) naar het bevrijde gebied aan de andere kant van de Waal. Minstens zeven mannen zijn na hun arrestatie spoorloos verdwenen. Deze verdwijningen stonden na de oorlog bij justitie te boek als de ‘Tielcase’, een zaak die volgens historicus Victor Laurentius (jarenlang betrokken bij de werkgroep Vermiste Personen Tweede Wereldoorlog) opvalt door de volstrekte en volledige onduidelijkheid over het lot van deze mannen. Een van hen was de grootvader van Jan Rijnders (66). Rijnders is al jarenlang op zoek naar de ware toedracht van wat er zich in die najaars-maanden van 1944 in Tiel heeft afgespeeld. Wat is er met zijn opa en de andere mannen gebeurd? ‘Ik ben tot de deur van de verhoorkamer gekomen’, zegt hij na bijna 17 jaar speuren. Of hij er ooit achter zal kunnen kijken is de grote vraag. Maar opgeven doet hij niet: 'Ik wil mijn opa de begrafenis geven die hij nooit gehad heeft. Ik wil dat de cirkel rondkomt.'
En dan is er het bijzondere levensverhaal van Mientje Proost. In 1942 wordt ze als meisje van amper 20 door het verzet gevraagd koeriersdiensten te gaan uitvoeren. Ze aarzelt geen moment, een keuze die haar leven zal bepalen. Een jaar later wordt haar verzetsgroep ('Dienst Wim') verraden en Mientje belandt in het Oranjehotel in Scheveningen. Zeven maanden eenzame opsluiting, maar in de vele verhoren houdt Mientje haar mond stijf dicht. Wat volgt is een tocht door vele kamers van de hel: Via de strafgevangenis in Haaren naar Vught, Ravensbrück en Dachau. En steeds opnieuw komt Mientje in verzet. Zo doet ze mee aan een staking voor beter eten en zingt ze vaderlandse liederen bij een ontmoeting met de Hitlerjugend. Aan de vooravond van de dodenmars naar Innsbruck spreekt ze de kampcommandant rechtstreeks aan op zijn onmenselijkheid. Duizend gevaren kwam ze te boven, de onverzettelijke Mientje Proost. Ze is 93 jaar geworden. Haar dochter Marlies Hooyschuur vertelt hoe ze op haar sterfbed nog de boodschap meegaf dat ‘het verhaal’, doorgegeven moest worden. Haar memoires eindigen met de hoop dat de jeugd ervan doordrongen zal zijn dat velen ‘hun hoogste goed gaven’ voor de vrijheid. 'Laat hun offers niet voor niets zijn geweest.'
'Kruispunt', zondag 8 september om 23.10 op NPO 2.