'Brain Man' op Canvas zoekt een beter brein voor Otto-Jan Ham - INTERVIEW

Wat is het opzet van 'Brain Man' precies?

Bart Van Peer: 'We hebben geprobeerd om Otto-Jan zijn brein een beetje te verbeteren. We zijn gaan 'shoppen' in de wereld van de breinverbeteraars. En dat gaat van heel eenvoudige tot ingewikkelde dingen. Dus dat is soms het 'slimmer' maken van je brein en beter worden in bepaalde zaken onder invloed van bepaalde substanties zoals rilatine enz. En dan hebben we getest of je beter een getallenreeks kan onthouden en diets meer. Maar soms ook echt werken aan dingen die vast zaten. Zoals het bestrijden van bepaalde angsten. We zijn heel breed gegaan.'

Otto-Jan Ham: 'Dus niet alleen prestatiegericht, maar ook een wijziging in mentaliteit of een beter welzijn. Het is heel erg veel. Want je brein doét gewoon ook heel erg veel. We hebben geprobeerd om al die aspecten te belichten.'

Hoe hebben jullie dat concreet aangepakt?

Bart: 'We zijn begonnen het brein in kaart te brengen met een scan. En dan besloten we om allerlei dingen uit te proberen.'

Otto-Jan: 'We hebben gekeken wat we konden doen. Wetenschappelijk, semiwetenschappelijk, legaal en... iets minder legaal. Om dan na al die experimenten nog eens een scan te doen om te kijken wat voor effect al onze kunsten hadden. Maar dat was echt methodisch. Daarnaast was er ook een zekere subjectieve verandering waarneembaar, vooral voor mezelf dan. Dus wat had het écht opgeleverd? We zijn natuurlijk een tv-programma. We hebben niets sluitend gedaan. Maar we wilden vaststellen of er puur empirisch gezien een verschil was. Een voor en na van mijn brein.'

Bart, Otto-Jan was het proefkonijn. Wat was jouw rol dan?

Bart: 'Ik ging altijd mee om de uitleg van de professoren te 'vertalen' wanneer die een ingewikkelde uitleg deden en om het experiment een beetje in de gaten te houden. Ik heb me door fysica geworsteld, dus ik heb een wetenschappelijke achtergrond.'

En was die kadering nodig?

Otto-Jan: 'Ja, echt wel. Want je bent toch wel bezorgd over wat je aan het doen bent. Heb bij momenten schrik gehad. En dan is het wel goed om Bart bij de hand te hebben die mij kon uitleggen wat er precies ging gebeuren. En hij verklaarde alles in voor mij begrijpbare taal. Sowieso had ik een klankbord nodig en daar is Bart uitermate geschikt voor. Barts functie was vooral om al die wetenschappelijke toestanden in mensentaal uit te leggen.'

Zijn er dingen geweest waarvan je echt hoopte dat het goed zou aflopen?

Otto-Jan: 'Absoluut. Ja. Zo was er een experiment, een manier om je lichaam in een extreme stand te zetten waardoor je beter bestand bent tegen extreme externe prikkels zoals de kou. En kort uitgelegd kom je door hyperventilatie in een soort trance terecht die de noodtoestand opwekt voor je lichaam. Die bereik je door een bepaald soort diepe ademhaling. Voor mij was zoiets beangstigend, want ik heb ooit een epileptische aanval gehad en dit experiment kwam daarbij in de buurt. Dan word je je toch bewust van waar je mee bezig bent en of dat allemaal wel zo gezond is. Natuurlijk werd dit experiment gehouden in een gecontroleerde omgeving waar weinig fout kon gaan, maar het is toch iets waar je even bij stilstaat. De boodschap is: 'don't try this at home'.'

Hebben jullie ook illegale methodes uitgeprobeerd?

Otto-Jan: 'We zijn ook in het buitenland geweest. En bepaalde dingen die hier illegaal zijn, kunnen daar perfect wel. Zo heb je bijvoorbeeld medicijnen die je in Amerika vrij kan verkrijgen, maar die hier super illegaal zijn. Dan denk ik aan middelen die de concentratie van je brein hard verhogen. Dat is waanzin. We zijn bij een kerel geweest die dit soort medicatie zelf maakte. Die nam dagelijks 80 (!) pillen. Op een gegeven moment stond ik daar ook met mijn hand open en die smeet daar van alles in. Dan denk je: 'hop naar binnen'. Je staat dan best niet stil bij wat dit met je lichaam doet. Geen aanrader, maar afblijven!'

Bart: 'Neem bijvoorbeeld Sillicon Valley. Daar heerst een bepaalde cultuur om je brein in de meest optimale toestand te brengen en dan nog liefst met zoveel mogelijk 'shortcuts'. Dat gaat heel ver. Je zet er elektriciteit op, je neemt pillen enz. Allerhande koosjere en minder koosjere middelen om toch maar zo goed en zoveel mogelijk te presteren. Dat is natuurlijk niet altijd even wetenschappelijk onderbouwd. Die mensen lezen wel wetenschappelijke artikelen, maar missen vaak deftige wetenschappelijke omkadering. Het is eerder een 'experimenteel wilde westen'. We stonden er soms met open mond naar te kijken.'

En concreet nu. Kan je je brein verbeteren?

Otto-Jan: 'Ja. 100 procent zeker. Maar de vraag is hoe extreem die verandering echt is? Heel veel van de methodes staan nog in hun kinderschoenen. Daar ligt nog een hele grote groeimarge. We hebben het daar in 'Brain Man' ook over, maar momenteel is het nog verre toekomst. Toch geef ik het je op een briefje. Er komen tijden waarin je brein volledig gemanipuleerd kan worden.'

Is dat niet heel angstaanjagend?

Otto-Jan: 'Ja. Tuurlijk wel.'

Bart: 'Me dunkt gaan we met die technologie mee evolueren en op termijn zal het allemaal normaal aanvoelen, maar nu zeker nog niet.'

Wordt een brein 'programmeren' kinderspel?

Otto-Jan: 'Wij hebben mensen ontmoet die ervan overtuigd zijn dat wij de laatste generatie 'gewone mensen' zijn en dat we dan overgaan naar het 'trans-humanisme' zoals ze dat nu noemen. En eigenlijk is dat nu al aan het gebeuren. Mensen met implantaten waardoor ze beter kunnen horen, bijvoorbeeld. Dat is al een vorm van programmeren. Half mens, half robot. Elon Musk (van Tesla, nvdr) is ervan overtuigd dat we aan een wedloop bezig zijn tussen artificiële intelligentie en de mensheid. En dat je moet uitkijken dat artificiële intelligentie je niet inhaalt zodat je niet het schoothondje wordt van robots. Dat klinkt heel erg 'science fiction', maar dat is het niet. Wij moeten ervoor zorgen dat we dit de baas kunnen en dat we ons brein zodanig optimaliseren en ons wapenen. Want dat KAN! De toekomst zal uitwijzen dat we 'menselijke foutjes' zoals Parkinson, Alzheimer enz. kunnen rechtzetten.'

Dus het is niet alleen doemdenken?

Bart: 'Neen zeker niet. We zijn altijd op zoek geweest naar de positieve dingen en vaak kwamen we ook een paar alarmbellen tegen. Die overigens heel terecht waren.'

Otto-Jan: 'Iets wat we gedaan hebben is bijvoorbeeld het gebruiken van de natuurlijke stof die ook in LSD zit. Dat is Psilocybine. In de jaren 60 is daar heel veel onderzoek naar gedaan, maar door de 'war on drugs' is heel dat onderzoek uitgedoofd. Die stof doét echter heel veel met je brein. Er zijn indicaties dat die stof kan helpen in de behandeling van mensen die gebukt gaan onder trauma’s, verslavingen of depressie. Er zit een zeker therapeutisch potentieel in, iets dat we aan den lijve ondervonden toen we het goedje zelf innamen. De effecten op wat je waarneemt en voelt zijn enorm.'

Veel dingen gaan mensen ook écht kunnen helpen.

Otto-Jan: 'Zeker weten. Bijvoorbeeld die stof waarover ik het had (Psilocybine, nvdr) zit nu hard in het politiek correcte verdomhoekje en er wordt heel hard voor geijverd om het daar te houden omdat drugs nu eenmaal gecriminaliseerd wordt. We kunnen ons daar heel veel vragen bij stellen. Want waarom maken wij reclame voor alcohol, maar verbieden we LSD? In 'Brain Man' heb ik geleerd dat er iets deftig schort aan de perceptie rond die twee. Om een of andere reden staat iedereen direct op zijn achterste poten als je het daarover hebt. Ik ken veel meer mensen die in alcohol gebleven zijn dan in LSD, maar dat is een oeverloze discussie. De toekomst zal uitwijzen hoe we daar verder mee omgaan.'

Bart: 'Er is meer wetenschappelijk onderzoek nodig. Want niemand weet wanneer iets zijn positief effect zal hebben. Je ziet het potentieel zo, maar net zoals bij elk medicijn moet duidelijk worden waarvoor het dient en vooral, in de bijsluiter, wanneer je het NIET mag gebruiken. Maar dat er medicinale mogelijkheden zijn, daar ben ik ondertussen behoorlijk van overtuigd.'

Heeft 'Brain Man' de ambitie om de politiek wakker te schudden?

Bart: 'Dat mag nooit de eerste bedoeling zijn.'

Otto-Jan: 'Politici hebben nog wel eens de neiging aan de korte termijn te denken en hebben te weinig zicht op wat er op technologisch vlak mogelijk is of op ons afkomt. We moeten daar wel over nadenken. Want stel dat het moment komt dat bijvoorbeeld ik vanop mijn telefoon in staat ben om jouw brein te programmeren, dan moet je zien dat je daar als maatschappij op voorbereid bent. En dat is heel ingewikkeld allemaal. Maar het komt er ooit aan, dus daar moet je op anticiperen. Volgens mij zijn mensen zich daar niet van bewust. Ik maak me niet de illusie dat wij de beleidsmakers het licht gaan doen zien, maar als we alleen al een belletje kunnen doen rinkelen, ben ik al heel tevreden.'

Slim gezegd!

'Brain Man', vanaf dinsdag 7 januari om 21.20 uur op Canvas.