Thomas Vanderveken in het spoor van de Vlaamse Meesters

dinsdag 3 september 2019

In 'Weg van het Meesterwerk' maakt Thomas Vanderveken een historische roadtrip in het spoor van drie wereldberoemde werken van de Vlaamse Meesters Pieter Bruegel, Peter Paul Rubens en Jan Van Eyck.

De schilderijen werden in Vlaanderen gemaakt, maar hangen nu in musea in verre landen. Hoe zijn ze daar terechtgekomen? Om dat uit te vissen, reist Thomas ze achterna:  door heel Europa en nog verder, en dwars door de geschiedenis. Zo reconstrueert hij hun fascinerende verhaal.


'De grootste musea voor ons alleen. Interviews met de beste schilders en de grootste kunstkenners. Reizen door heel Europa en verder. En intussen: eer betuigen aan genieën als Van Eyck, Rubens en Bruegel, én de geschiedenis en hun werk beter leren kennen. Wat een droomprogramma!' - Thomas Vanderveken

Vlaamse meesters
De meesterwerken die Thomas Vanderveken volgt op hun weg door de geschiedenis, zijn De korenoogst van Pieter Bruegel, Diana en haar nimfen vertrekken op jacht van Peter Paul Rubens, en Portret van Giovanni Arnolfini en zijn vrouw van Jan Van Eyck.

De korenoogst (1565) van Pieter Bruegel de Oude hangt in het Metropolitan Museum of Art, New York. Het schilderij toont een typisch Vlaams, landelijk tafereel, maar het werk doorkruiste zowat heel Europa. Thomas ontdekt dat het meesterwerk van Bruegel in Antwerpen ooit als onderpand diende voor een belastingschuld. Een toevalligheid die de hele verdere geschiedenis van het werk zou bepalen.

Diana en haar nimfen vertrekken op jacht (1615) van Peter Paul Rubens hangt in The Cleveland Museum of Art. Het is misschien niet het bekendste doek van de Antwerpse meester, maar het verhaal achter het schilderij leest als een ware misdaadroman.

Portret van Giovanni Arnolfini en zijn vrouw (1434) van Jan Van Eyck hangt in de National Gallery in Londen. Het is zonder twijfel een van de meest mysterieuze en tot de verbeelding sprekende werken uit de kunstgeschiedenis. Dat dit meesterwerk na al zijn omzwervingen vandaag nog te bewonderen is in Londen, blijkt een klein mirakel.

Reis door de geschiedenis
Het is onvoorstelbaar welke toevalligheden en onverwachte wendingen de weg van deze meesterwerken doorheen de geschiedenis hebben bepaald. In de loop der eeuwen gingen ze van hand tot hand. Ze werden verkocht, geschonken, geërfd of zelfs geroofd. Ze overleefden heel wat barre avonturen: van oorlogen, machtswissels en de veroveringen van Napoleon, over de gasaanvallen in Ieper en de kunstroof door de nazi's, tot spionage en intriges. Uiteindelijk kwamen ze terecht in privécollecties van schatrijke verzamelaars en aan de muren van de grootste musea ter wereld.

Geld, macht en passie
Natuurlijk werd het lot van de meesterwerken ook bepaald door menselijke verhalen: een zakenman met schulden, een officier die een werk op slinks wijze in handen krijgt en het sluw weet te verpatsen, een flamboyante kunstverzamelaar of een nazi met een grote liefde voor vrouwelijk naakt. Soms verdwijnt een werk zelfs mysterieus in de nevelen van de geschiedenis om dan plots, ergens helemaal anders en totaal onverwacht, opnieuw op te duiken. Maar altijd weer komen de schilderijen boven water om uiteindelijk hun weg te vinden naar de muren van de meest gerenommeerde musea, waar ze nu bewonderd worden door kunstliefhebbers van over de hele wereld.

Thomas ontmoet onderweg historici, kunstkenners en andere experten, schilders en nazaten van vroegere eigenaars. Zij helpen hem de knopen in de geschiedenis te ontwarren. Zo werpt 'Weg van het Meesterwerk' een nieuw licht op de mooiste werken van Vlaamse Meesters.

'Weg van het Meesterwerk' is een programma van Edwin Colebunders en Jeroen Bryon in samenwerking met het productiehuis Sylvester voor Canvas.

Aflevering 1: Bruegel - De korenoogst
Pieter Bruegel de Oude (1525/30-1569) schilderde De korenoogst in 1565. Het schilderij hangt sinds 1919 in het Metropolitan Museum of Art in New York.

De korenoogst toont een typisch Vlaams tafereel uit het boerenleven, maar het doek doorkruiste zowat heel Europa en kwam uiteindelijk in Amerika terecht. Thomas Vanderveken ontdekt dat de eerste eigenaar, een Antwerpenaar, het meesterwerk van Bruegel ooit als onderpand gebruikte voor een belastingschuld van een zakenrelatie.

Die beslissing bepaalde de hele verdere geschiedenis van het werk want daardoor kwam het achtereenvolgens in Brussel, Praag en Wenen terecht. Daar leek het zijn definitieve bestemming te hebben gevonden. Maar dat was buiten de verzamelwoede van Napoleon gerekend, die op dat moment zowat heel Europa leegroofde voor zijn eigen kunstcollectie. De korenoogst ontsnapte maar net aan de hebzucht van de keizer. Maar daardoor verdween het schilderij bijna in de anonimiteit.

Gelukkig vond het door een speling van het lot zijn weg terug via Frankrijk naar België. En toch prijkt het nu aan de muur van het Metropolitan Museum in New York. Daarvoor zorgde een doortrapte kunsthandelaar die de kunst van het verkopen wel heel goed in de vingers had.

Met de medewerking van o.a:
Sabine Pénot, curator KHM Wenen; Manfred Sellink, directeur Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen; Michaël Borremans, kunstenaar; Sam Dillemans, kunstenaar; Luc Tuymans, kunstenaar; Jeroen Olyslaegers, auteur; Marie Juliette Marinus, archivaris Stadsarchief Antwerpen; Jan Dirk Baetens, kunsthistoricus Radboud Universiteit; Luc Duerloo, historicus Universiteit Antwerpen; Thierry Lentz, directeur Fondation Napoléon; Alexandra Jaffré, kunsthistorica; Pieter Trogh, historicus In Flanders Fields Museum; Alice Hoppe-Harnoncourt, kunsthistorica; Maryan Ainsworth, curator Metropolitan Museum New York; Nadine Orenstein, curator Metropolitan Museum New York; Claudia Goldstein, kunsthistorica William Paterson University; Prins William Lobkowicz.

'Weg van het Meesterwerk', vanaf woensdag 4 september om 21.20 uur op Canvas.

DOSSIER: Najaar 2019: alle plannen, alle zenders! (BE)

volledig dossier

TVvisie Extra



Onze apps

Download onze app op de Google Play Store Download onze app in de App Store

Meest recente

Multimedia SPOTLIGHT

Kijktip van de dag

'Bed & Breakfast' (foto: © Omroep MAX 2020)

In Noord-Brabant zijn we te gast bij Joys en Marco. Zij hebben een voorliefde voor het kroeg- én rock-'n-rollleven. Dit zie je dan ook duidelijk terug in hun B&B-kamers. Daarna is het de beurt aan Karin en Ralf om de gasten te ontvangen. Ook zij wonen in Noord-Brabant, maar dan wat meer landelijk. Yvonne en Hein mogen als laatste de deelnemers verwelkomen in hun bed & breakfast in Gelderland.

'Bed & Breakfast', om 20.35 uur bij Omroep MAX op NPO 1.

Dossiers