Thomas Vanderveken is 'Weg van het Meesterwerk' op Canvas - INTERVIEW

woensdag 4 september 2019

Voor Canvas volgt Thomas Vanderveken dit najaar drie weken lang de weg van een schilderij, ooit gemaakt door een van onze grote Vlaamse schilders. Want een Bruegel in New York, of een Van Eyck in de Londense National Gallery, het is niet zo verwonderlijk als het lijkt.

Vanderveken volgt in 'Weg van het Meesterwerk' de route van het schilderij vanaf de plaats waar het werd gecreëerd tot waar het intussen gearriveerd is.


Het is boeiend om te zien welke weg die kunstwerken in de loop der eeuwen hebben afgelegd. Hoe verwonderd ben jij geweest?

'Ik sta meer dan voorheen stil bij een kunstwerk. Als je in een museum rondloopt, zie je zoveel en komt er zoveel op je af. Op een gegeven moment denken veel mensen: ‘Ik heb het nu wel gezien’. Maar elk van die meesterwerken heeft een eigen geschiedenis. Sommige stukken werden gemaakt voor kerken en zijn daar al die tijd blijven hangen. Andere doeken hebben er doorheen de eeuwen een reis door pakweg heel Europa op zitten.'

Bijvoorbeeld De Korenoogst van Pieter Bruegel?

'Dat werk is een paar keer niet naar waarde geschat en had evengoed op het containerpark kunnen eindigen. Daarnaast is er af en toe toch ook voor gevochten. We volgen ook een Rubens. Die is op een gegeven moment bij de nazi's terecht gekomen. Goering wou die heel graag. Op het einde van de oorlog is het doek dan met de trein naar Berchtesgaden gebracht. Voor hetzelfde geld was dat werk verloren geraakt. Of erger nog, gewoon vernietigd. Al die verhalen en gebeurtenissen hebben voor mijzelf toch wel een extra dimensie toegevoegd aan die meesterwerken. Ik was al wel een kunstliefhebber, maar het maken van dit programma heeft mijn inzichten een pak rijker gemaakt.'

En dan sta je in New York naar De Korenoogst te kijken. Heb je daar dan een ander gevoel bij?

'Jazeker! Ik ben in 2006 voor eerste keer naar het doek gaan kijken, dus ik kende het wel. Toen heb ik dat gewoon gefotografeerd 'omdat het een Bruegel was'. Maar nu is dat natuurlijk helemaal anders. Heb daar met een nieuwe blik naar gekeken en dan wordt het op verschillende manieren anders. Zo heb ik veel bijgeleerd over Bruegel, over de manier waarop hij het doek geconcipieerd heeft. Beeld je in, in die tijd was er nauwelijks beeld, enkel het visuele geheugen. En hoe Bruegel dan de Alpen verwerkt in zijn schilderijen, dat is eigenlijk niet te vatten. Die man moet een heus genie zijn geweest. Als je dat weet, dan kan je een heel leven naar De Korenoogst blijven kijken.'

'Weg van het Meesterwerk' had zo zijn voordelen.

'Door dit programma had ik het geluk om in verschillende musea zalen voor mij alleen te hebben. Zo stond ik alleen voor Zonnebloemen van van Gogh en alleen voor De Korenoogst. Die zijn twee uur van mij alleen geweest. Dan kan je daar echt twee uur naar kijken en telkens weer nieuwe en andere dingen ontdekken. Sinds 'Weg van het Meesterwerk' heb ik echt nog veel beter door wat er zo geniaal is aan die meesters.'

En je hebt heel wat markante figuren ontmoet.

'Inderdaad. Bijvoorbeeld Prins Lobkowicz in Praag. Dat is eigenlijk een Amerikaan die naar zijn roots is terug gekeerd. Daar zijn voor mij deuren geopend die voor het 'gewone' publiek gesloten blijven. Het is echt een meerwaarde geweest om dit te kunnen doen. Kwam echt op plaatsen waar je misschien zelfs als toerist niet eens naartoe zou gaan. Zo heb ik onderweg bijvoorbeeld de Duke Of Wellington ontmoet. Absoluut Britse topadel. Die man schreed de kamer binnen en zei: 'Oh, you’re the television people, aren't you?'. Dan ken je direct je plaats, want je bent 'maar' 'the television people'. Uiteindelijk sta ik daar wel bij een hertog wiens naam over de hele wereld een belletje doet rinkelen.'

Het is ook niet altijd een zegen om een kunstverzameling te hebben?

'Neen, zeker niet. Lobkowicz is eigenaar van een Bruegel, maar eigenlijk is dat een echte last voor die man. Wat een verantwoordelijkheid! Zo'n werk moet je verzekeren, maar dat is onverzekerbaar. Je wil dat ophangen, maar er mag niets mee gebeuren. Hij moet voortdurend fondsen werven in functie van dat schilderij. Natuurlijk is hij ontzettend fier op het werk. Maar het is onverkoopbaar, hé.'

Van welk werk uit de serie was je zelf overdonderd?

'Het Arnolfini Portret van van Eyck! Meteen ook het oudste meesterwerk uit de reeks. Van Eyck is van 1390, het kunstwerk van 1434. Dat is toch wel écht straf! Van Eyck is heel bijzonder, de Michelangelo van de Lage Landen. En ja, we behandelen van Eyck met respect, maar nog veel te weinig eigenlijk. Dat Arnolfini Portret is gewoonweg weergaloos. En bovendien is het een mirakel dat we het nog kunnen zien. Het doek is bijna in een schipbreuk geweest, heeft in een brand gezeten en is in een oorlog geplunderd. Daarna verdween het jarenlang van de radar. Een mirakel dat het er nog is!'

En dan kwam het Portret terecht in de National Gallery.

'Tijdens de oorlog is het daar weggehaald en in de kelders opgeborgen, uit schrik voor bombardementen. Dat hadden ze met meerdere werken gedaan en af en toe werd er dan één tijdelijk bovengehaald om het publiek toch iets te gunnen. Maar met het Arnolfini Portret is dat nooit het geval geweest. Omdat het gewoon te waardevol is en men het risico niet wou lopen dat er iets mee zou gebeuren.'

Schatten we de waarde van 'onze' meesterwerken dan niet te laag in?

'Dat denk ik wel ja. Natuurlijk zorgt een grote natie ervoor dat veel mensen iets kunnen bewonderen. Ons nadeel is dat we zo klein zijn. Grote Britse historici schrijven bijvoorbeeld een boek en dat is dan direct hét standaardwerk. Britse kunstenaars komen daar net iets belangrijker uit dan ze eigenlijk zijn. Terwijl Bruegel, Rubens en van Eyck bij de grootste genieën horen die ooit geleefd hebben.'

Heb je het gevoel dat er nog veel meer 'Weg van het Meesterwerk' inzit?

'Ik hoop dat we met dit programma veel mensen kunnen bereiken en inspireren en dat er een vervolg komt. Want er zijn nog zoveel andere grote meesters waarover ik meer wil te weten komen. Denken we maar aan Memling, of Rogier van der Weyden Maar dit soort programma's is duur. En het is heel erg leuk dat Canvas dit soort programma's durft te maken. Wij hebben daar geen traditie in, de BBC wel. Al zijn de budgetten daar quasi eindeloos. 'Weg van het Meesterwerk' was onwaarschijnlijk fijn om te maken. Het is een programma met vaart, doet denken aan een roadmovie. Het smaakt zeker naar meer!'

'Weg van het Meesterwerk' is vanaf woensdag 4 september te zien op Canvas.

DOSSIER: Najaar 2019: alle plannen, alle zenders! (BE)

volledig dossier

TVvisie Extra



Onze apps

Download onze app op de Google Play Store Download onze app in de App Store

Meest recente

Multimedia SPOTLIGHT

Kijktip van de dag

'Bed & Breakfast' (foto: © Omroep MAX 2020)

In Noord-Brabant zijn we te gast bij Joys en Marco. Zij hebben een voorliefde voor het kroeg- én rock-'n-rollleven. Dit zie je dan ook duidelijk terug in hun B&B-kamers. Daarna is het de beurt aan Karin en Ralf om de gasten te ontvangen. Ook zij wonen in Noord-Brabant, maar dan wat meer landelijk. Yvonne en Hein mogen als laatste de deelnemers verwelkomen in hun bed & breakfast in Gelderland.

'Bed & Breakfast', om 20.35 uur bij Omroep MAX op NPO 1.

Dossiers