Laatste aflevering van 'Kinderen van de Migratie': het grote migratie-experiment
Zes migratie-experts vertellen hoe ons land het grote experiment van de arbeidsmigratie heeft aangepakt. Ze nemen daarbij geen blad voor de mond.
De massale arbeidsmigratie in de decennia na de Tweede Wereldoorlog is wellicht het grootste sociale experiment dat ons land ooit heeft ondernomen. Niemand van de honderdduizenden migranten en de miljoenen Belgen die er gewild of ongewild aan deelnamen, is er onveranderd uitgekomen. Hoe hebben wij dat experiment als samenleving aangepakt? Had het anders gekund?
Op die vraag zoeken zes experts een antwoord in de laatste aflevering van Kinderen van de migratie. Het zijn Orhan Agirdag (socioloog en hoofddocent Pedagogische Wetenschappen aan de KULeuven), Frank Caestecker (historicus en hoofddocent Algemene Economie UGent), Naima Charkaoui (politicologe en oud-voorzitter Minderhedenforum), Tina De Gendt (historica In residence stad Gent en auteur van 'Turkije aan de Leie'), Anne Morelli (historica ULB) en Tom Naegels (journalist en auteur van 'Nieuw België. Een migratiegeschiedenis').
Deze zes nemen geen blad voor de mond. Want zeker de eerste jaren gingen de overheid en de bedrijven volgens hen te werk met een ongezien cynisme. 'Het heeft mij gechoqueerd hoe men die gastarbeiders louter beschouwde als lichamen die men aan de slag moest krijgen. En als ze niet presteerden, dan werden ze weggeworpen', zegt Frank Caestecker. 'Zelfs mensen die ziek werden door het zware werk in de mijnen, mensen die betaald hadden voor hun sociale zekerheid, werden gearresteerd door de rijkswacht, opgesloten in het Klein Kasteeltje en terug naar hun herkomstland gestuurd.'
De Belgen wilden ook alleen maar brave arbeiders die zich niet syndiceerden, niet protesteerden, en deden wat hun gezegd werd. Anne Morelli: 'Algerijnen waren niet welkom want te veel Algerijnen hadden al in Frankrijk gewerkt en hadden daar de vakbonden leren kennen. Marokkanen, dat was beter, ook omdat die religieus waren. Want wie bij de moskee zat, die zat niet bij de vakbond.'
Zelfs een gebrek aan taalkennis was een voordeel, vonden de Belgische werkgevers: 'Mensen die geen Nederlands of Frans konden waren populair in de textielsector, want die spraken niet tegen, en die konden niet op zoek gaan naar ander werk', zegt Tina De Gendt.
De experts doorprikken ook talrijke mythes die doorheen de jaren gegroeid zijn over de migratie. Zo waren het de overheden en bedrijven zelf die al het mogelijke deden om de gezinnen van de gastarbeiders naar hier te krijgen. Daar waren veel redenen voor. Huisvaders zouden minder snel van job veranderen en minder voor problemen zorgen. Hun jonge kinderen konden vanaf hun veertiende zelf in de fabriek komen werken, en het geld dat ze verdienden zouden ze in België uitgeven in plaats van het naar hun familie te sturen. 'En tenslotte was er de veroudering van de bevolking, vooral in Wallonië', zegt Anne Morelli. 'Dus zocht men jonge koppels die veel kinderen zouden maken.'
Hoe meer inspanningen de Belgen deden om migranten naar hier te krijgen, des te minder moeite deed men om ze te integreren. Tom Naegels: 'Er werd vaak over gesproken, er werden diensten voor opgericht, maar die hadden veel te weinig personeel.'
Integratie werd ook meestal gezien als assimilatie. 'In het onderwijs wordt de thuistaal nog vaak verboden', zegt Naima Charkaoui. 'Zo vertel je kinderen dat hun eigen taal iets slechts is. Of neem het hoofddoekenverbod voor leerkrachten. Onder andere daardoor zijn er nauwelijks vrouwelijke leerkrachten met een migratieachtergrond. Dan krijg je het gekleurde meisje van vijf dat later graag juf wil worden maar denkt dat ze dan wel eerst wit moeten worden.'
De basis van het probleem, zegt socioloog Orhan Agirdag, is de Belgische kijk op etnische identiteit. 'In de Verenigde Staten kan je zonder probleem een black American, een Asian American… zijn. Voor ons is zo’n gedeelde identiteit taboe. Maar die identiteiten zijn essentieel om tot emancipatie te komen. De strijd van de holebi’s, om vrouwenrechten, van de arbeidsbeweging, van de Vlaamse beweging, dat was geen identiteitsloze emancipatiestrijd. Die waren allemaal gebaseerd op een specifieke invulling van de eigen identiteit als holebi, als vrouw, als arbeider, als Vlaming.'
'Kinderen van de Migratie', dinsdag 5 oktober om 21.20 uur op Canvas.
