Verborgen geschiedenis van Joodse bezittingen na de Tweede Wereldoorlog belicht in 'Bewariėrs'

Deze documentaire wordt verteld aan de hand van drie verschillende perspectieven: zij die hun belofte nakwamen, zij die alles hielden en zij die worstelen met wat te doen met de bezittingen van Joden die nooit terugkeerden. 'Bewariërs', geproduceerd door Format Family en de Joodse redactie van de EO, maakt duidelijk dat de nasleep van deze praktijken en de impact ervan nog altijd hun sporen nalaten.  

Tijdens de Tweede Wereldoorlog confisqueerden de Duitsers al het bezit van Joden: bedrijven, vastgoed, kunst, juwelen, de spaarrekening en ander vermogen evenals de fiets en de huisraad. Ook de spullen die de Duitsers Joden verplichtte om bij hun deportatie mee te nemen, werden bij aankomst in deze kampen afgepakt. Deze rooftocht hoorde bij de nazi-ontmenselijkingsmethode.

Sommigen hoopten hun eigendommen te redden door ze tijdelijk in bewaring te geven bij kennissen en buren. Dat kon serviesgoed of een jurk zijn, maar ook voorwerpen van grote materiële of artistieke waren. Altijd waren het spullen van bijzondere betekenis en emotionele waarde voor de eigenaar. In bewaring gegeven met de hoop om ze ooit terug te krijgen. Vaak pakte dit echter heel anders uit. De term ‘bewariërs’ ontstond in Joodse kring na 1945 als benaming voor hen die toevertrouwd bezit weigerden terug te geven.

De documentaire 'Bewariërs' belicht de complexe dynamiek van vertrouwen en verraad, en hoe dit tot op de dag van vandaag doorwerkt.

Drie families
'Bewariërs' vertelt de verhalen van drie families en onderzoekt de persoonlijke en maatschappelijke implicaties van deze tragische geschiedenis. Zo gaat Wim de Haan op zoek naar de erfgenamen van Bram Rodrigues, die zijn viool vlak voor zijn deportatie in bewaring gaf. Johan Gortworst worstelt met de vraag of hij eigendommen die zijn familie in bewaring kreeg, moet teruggeven aan mogelijke nabestaanden. Sara Coster en Alfred van Cleef vertellen over de juridische en emotionele strijd van hun vader om de bezittingen van zijn ouders terug te krijgen.

Erkenning van verleden
De documentaire plaatst deze verhalen in een bredere context van de kille ontvangst van teruggekeerde Joden na de oorlog, de trage restitutieprocessen en de antisemitische sentimenten die nog jarenlang voortleefden.

Met bijdragen van historici en onderzoekers schetst 'Bewariërs' een beeld van een pijnlijk hoofdstuk in de Nederlandse geschiedenis. De documentaire benadrukt het belang van het erkennen van dit verleden om te komen tot een meer inclusieve samenleving.

Lovende recensies
Deze documentaire ging in het voorjaar van 2024 in première en ontving positieve recensies en reacties. Zo gaf VPRO Cinema de documentaire 4 sterren en beschreef het als 'Aangrijpend en leerzaam'. Volgens Het Parool maakte de individuele verhalen indruk. Op Pathé Thuis wordt de serie beloond met een 9,1/10. 

'Bewariërs', maandag 27 januari om 23.15 uur bij de EO op NPO 2.