Erik Dijkstra onderzoekt omstreden herkomst kunstschatten in vierdelige docuserie 'Roofkunst'
Een adembenemend masker, een rijkversierd kanon, een buste van een koningin en delen van een marmeren tempel: allemaal historische kunstobjecten die in Europese musea te bewonderen zijn.
Het zijn stuk voor stuk prachtige kunstwerken, maar met een donker randje. Want van wie zijn deze kunstwerken eigenlijk? In het nieuwe BNNVARA-programma 'Roofkunst', geregisseerd door Emmy-winnaar Hans Pool, onderzoekt Erik Dijkstra de omstreden herkomst van de museale topstukken en vraagt zich af of ze wel op de juiste plek tentoongesteld worden. Tijdens de Europese koloniale overheersing werden kunstvoorwerpen als roofbuit meegenomen. Of ze werden, vaak onder dwang 'geschonken' aan de machtige bezetter. Wordt het niet hoog tijd om deze zwarte bladzijde uit onze geschiedenis tegen het licht te houden en de kunstvoorwerpen terug te geven aan de rechtmatige eigenaar?
De commissie Goncalves, die recent onze minister van cultuur adviseerde, vindt van wel. Maar daarmee is de strijd nog niet gestreden, want wat is cultureel eigendom nou eigenlijk, en wie is de rechtmatige eigenaar van dit soort kunstwerken? In 'Roofkunst' kijkt Erik Dijkstra of wat binnen de context van die tijd legitiem leek, nog wel past in ons huidige tijdsgewricht.
Volgens de Nederlandse wet verjaart diefstal. Maar in het najaar van 2020 adviseert de Raad voor Cultuur in het rapport Koloniale collecties en erkenning van onrecht dat geroofde kunst terug moet. Want, zo stelt de Raad: dat wat gestolen is, moet in principe teruggegeven worden. De serie neemt in iedere aflevering een nieuw kunstwerk onder de loep om zo de culturele, artistieke en historische betekenis ervan te belichten. Zo staat het kanon van Kandy uit Sri Lanka in het Rijksmuseum, is het Luba Masker uit Congo in Het AfricaMuseum in Tervuren tentoongesteld, staan De marmeren Beelden van het Griekse Parthenon in het British Museum in Londen en staat de Egyptische Buste van Nefertiti in het Neues Museum in Berlijn. In een zoektocht naar de herkomst en hedendaagse context van de verschillende objecten reist Erik af naar de landen waar de kunstwerken oorspronkelijk vandaan komen en spreekt daar met kunsthistorici, museumdirecteuren, conservatoren, belanghebbenden en ook met de mensen op straat die maar wat graag zien dat hun cultureel erfgoed terugkeert naar waar het vandaan komt, naar huis. In aflevering 1 reist hij samen met Martine Gosselink van het Rijksmuseum naar Sri Lanka om te onderzoeken of het niet hoog tijd wordt om het Kanon van Kandy, nu nog onderdeel van de collectie in Amsterdam, als roofkunst moet worden aangemerkt en terug moet naar het land van herkomst.
Erik: 'Met het roven van kunst uit verre landen, neem je meer mee dan alleen de voorwerpen: je steelt ook een deel van de identiteit van het land. Het is goed dat daar eindelijk discussie over is.'
Expositie OSCAM
OSCAM presenteert in samenwerking met Hazazah Pictures en met kunstenaar Noah Latiff Lamp een expositie waarin de koloniale kunst wordt tentoongesteld. In 'Roofkunst – Souvenirs van gestolen culturen' staan vier objecten uit de serie centraal: de sculpturen van het Parthenon, de buste van Nefertiti, het kanon van Kandy en het masker van Luba. Op de wand achter de souvenirs is de volledige geschiedenis van de objecten te zien. Deze informatie zet de objecten in een geheel ander daglicht dan de manier waarop zij in reguliere musea tentoon worden gesteld.
De vierdelige serie 'Roofkunst' is vanaf 16 april iedere zaterdag om 22.20 uur te zien bij BNNVARA op NPO 2.
'Roofkunst' is een coproductie van Hazazah Pictures en BNNVARA. Er wordt gewerkt aan een tweede serie van vier afleveringen.
