Nieuwe podcastserie 'Vriend of Vijand': Over kennisspionage op Nederlandse universiteiten
Onderzoek op Nederlandse universiteiten wordt grotendeels gedaan door buitenlandse wetenschappers. Tegelijkertijd waarschuwen de inlichtingendiensten voor kennisspionage.
Maar hoe bescherm je kennis op een plek die juist bedoeld is om kennis te delen? En doen we dat op de juiste manier? Wetenschapsjournalist Saar Slegers, maker van de podcast 'De Man en de Maan', gaat in de vijfdelige podcastserie 'Vriend of Vijand' op onderzoek uit. Ze ziet hoe universiteiten, veiligheidsdiensten en beleidsmakers worstelen en stuit op ethische dilemma’s.
Nieuwe maatregelen tegen spionage
Landen met de meest geavanceerde hightech industrie hebben tegenwoordig de touwtjes in handen. We moeten voorkomen dat kennis van Nederlandse bodem in verkeerde handen valt. Daarom werkt de overheid aan nieuwe maatregelen tegen internationale kennisspionage.
Balanceeract
Het vormgeven van dat beleid is een complexe balanceeract. ‘Er zijn eigenlijk twee greppels, links en rechts’, erkent minister Dijkgraaf van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. ‘We kunnen alles wagenwijd openzetten. Dan verdwijnt onze kennis, dan trekt ons onderwijssysteem scheef. We kunnen alles op slot doen, en dan raken we geïsoleerd.’ In de praktijk leidt dit ertoe dat in sommige gevallen risico’s worden genegeerd en in andere gevallen rechten van individuele onderzoekers op de tocht staan.
Wie is te vertrouwen?
Dat merkt bijvoorbeeld Iraanse onderzoeker Amir*, die zelf gescreend werd door de 'taskforce ongewenste kennisoverdracht'. Sinds de overheid waarschuwt voor spionage door Iran, ziet hij dat sommige professoren geen Iraniërs meer aannemen. Ook Chinese onderzoekers worden voor de zekerheid geweerd. Zo wordt nationaliteit een reden voor wantrouwen, diversiteit een risico en discriminatie een onderdeel van het systeem. Hoe bepaal je als universiteit wie wel te vertrouwen, en wie niet?
*wegens veiligheidsredenen heeft Amir een andere naam
Podcastserie
In de podcastserie 'Vriend of Vijand' onderzoekt Saar Slegers de dilemma’s die ten grondslag liggen aan het Nederlandse kennisveiligheidsbeleid. Tijdens haar zoektocht gaat ze te rade bij wetenschappers, beleidsmakers en politici. Ze stuit op botsende wereldbeelden, beschuldigingen van spionage, geïnstitutionaliseerde discriminatie, persoonlijke drama’s en op een muur van geheimzinnigheid. Nederland moet haar internationale kennispositie beschermen. Maar gebeurt dat wel op de juiste manier?
'Vriend of Vijand' is een podcastserie van Prospektor, Argos (HUMAN/ VPRO) en NPO Radio 1 en is tot stand gekomen met steun van het NPO-fonds en het Fonds Bijzondere Journalistieke projecten.
Impactprogramma
Om de kloof tussen beleid en praktijk te dichten is het cruciaal dat wetenschappers, beleidsmakers en politici écht met elkaar in gesprek gaan. Zodat beleidsmakers meer oog krijgen voor de dilemma’s waar individuen en vakgroepen mee worstelen; zodat wetenschappers zich bewust worden van de risico’s van ongewenste kennisdeling; en zodat HR-medewerkers meer grip krijgen op wat ze kunnen doen om uitsluiting en discriminatie tegen te gaan. Daarom zet de EO in samenwerking met universiteiten een impactprogramma op.
Over de maker
Saar Slegers is wetenschapsjournalist en radiomaker. Ze maakt podcasts en reportages voor onder andere NPO Radio 1, VPRO, NTR en HUMAN, zoals De Rode Draad ('Bureau Buitenland', VPRO) en 'De Man en de Maan' (DOCS, NTR). Voor 'De Man en de Maan' kreeg ze de titel Meesterverteller van de Stichting Verhalende Journalistiek, won ze de Gouden Beitel en werd ze genomineerd voor de Prix Europa.
'Vriend of Vijand', vanaf zaterdag 15 april wekelijks tussen 14.00 en 15.00 uur bij Argos, HUMAN/VPRO, NPO Radio 1 en te beluisteren via de podcastplatforms.
