Dodenherdenking en Bevrijdingsdag bij de NPO

Beide dagen krijgen door de coronamaatregelen een ander karakter. De nationale herdenkingsbijeenkomst in de Nieuwe Kerk in Amsterdam en de kranslegging daarna op de Dam gaan wel door, maar zonder publiek. Veel andere bijeenkomsten op 4 en 5 mei zijn afgelast.

Dodenherdenking 4 mei

Nationale Herdenking
De uitzending rond de Nationale Herdenking op maandag 4 mei (NPO 1, 19.00 uur, NOS) begint met de herdenkingsbijeenkomst in een lege Nieuwe Kerk in Amsterdam, waar Arnon Grunberg een 4 mei-voordracht uitspreekt. Rond 19.50 uur schakelen ook NPO 2 en NPO 3 naar de Nationale Herdenking vanaf de Dam in Amsterdam. Koning Willem-Alexander houdt er een toespraak en samen met koningin Máxima zal hij een krans leggen bij het Monument op de Dam. De presentatie is in handen van Jeroen Overbeek.

Na de kranslegging geeft presentatrice Annechien Steenhuizen (NPO 2, 20.15 uur, NOS) vanaf een plek in Rotterdam een korte impressie van het verloop van de dodenherdenking daar.

'Na de Dam'
Al jaren worden na de Nationale Herdenking door het hele land optredens en voorstellingen georganiseerd waarin de Tweede Wereldoorlog centraal staat. Zangers, acteurs, cabaretiers en andere artiesten willen zo de betekenis van herdenken en vrijheid levend houden. Omdat de mensen dit jaar onmogelijk naar de theaters kunnen komen, gaan de artiesten naar de mensen. Vanuit een lege Amsterdamse Stadsschouwburg presenteert Winfried Baijens 'Na de Dam' (NPO 1, 20.50 uur, NOS), een programma met dichters, acteurs en zangers. Onder anderen Douwe Bob, Claudia de Breij, Michelle David, Herman van Veen, Wende Snijders en regisseur Ivo van Hove met acteurs van het ITA ensemble maken met muziek en verhalen duidelijk wat we herdenken en waarom we herdenken. Vanwege de coronamaatregelen doen sommigen dat vanuit hun eigen huiskamer.

Zoektocht naar vader
De documentaire '2DOC: Oorlogskinderen: Wie is mijn vader, de soldaat?' (NPO 2, 18.55 uur, WNL) volgt vier oorlogskinderen. Met behulp van DNA-techniek gaan deze nazaten van soldaten op zoek naar de identiteit van hun vaders. Ans Huizink (74) vermoedt al jaren dat haar vader een Canadees is die Almelo bevrijdde. Trudy Habets (74) weet dat haar vader een Afro-Amerikaanse soldaat was. Marcel Kemp (76) zoekt al dertig jaar zijn biologische vader, vermoedelijk een Duitse soldaat. En Adri Goedegebuure (74) ontdekte op zijn zestiende dat hij van een onbekende soldaat afstamt. Er zijn in Nederland zo’n 20.000 kinderen verwekt door Duitse of geallieerde soldaten en velen van hen weten na nog steeds niet wie hun vader is.

'De Oorlog in 100 foto’s'
De uitzending '75 jaar Bevrijding: De Oorlog in 100 foto’s' (NPO 2, 20.35 uur, NOS) is gewijd aan de bekendmaking van de honderd meest tot de verbeelding sprekende foto’s van de Tweede Wereldoorlog. De bekendmaking krijgt een extra dimensie doordat ook de verhalen achter de foto’s worden verteld. Dat gebeurt met video’s en via gesprekken van Herman van der Zandt met historici Erik Somers en Laurien Vastenhout van het NIOD. In het kader van 75 jaar bevrijding is afgelopen november een oproep gedaan om foto’s in te sturen die een treffend beeld geven van de oorlogsjaren 1940-45, niet alleen in Nederland, maar ook in Nederlands-Indië, Suriname en de Antillen. Dat konden professionele foto’s zijn, maar ook foto’s uit privébezit. Een burgerjury heeft daar de honderd beste foto’s uitgekozen.

'Bankier van het Verzet'
De speelfilm 'Bankier van het Verzet' (tv-première, NPO 3, 20.35 uur, EO) vertelt het verhaal van de bankiers Walraven en Gijs van Hall. Zij beginnen in 1942 een illegale bank om het verzet tegen de Duitsers te financieren. Op ingenieuze en spectaculaire wijze weten de broers miljoenen uit de Nederlandse Bank te ontvreemden - de grootste bankroof uit de Nederlandse geschiedenis. Ondanks het immense risico houdt hun bank de hele oorlog stand. Zijzelf betalen een hoge prijs.

'2Doc: Het Raadsel van Femma, Prooi van een Mensenredder'
'2Doc: Het Raadsel van Femma, Prooi van een Mensenredder' (NPO 2, 22.15 uur, EO). Wat gebeurt er als je onterecht als vol-Joods en dus niet raszuiver geregistreerd staat bij het bevolkingsregister, daarom uit huis wordt gehaald door de politie, naar een vernietigingskamp wordt gestuurd en de man die hier verantwoordelijk voor was jaren later op een voetstuk wordt geplaatst? Het overkomt de nu 92-jarige Femma Fleijsman-Swaalep. Haar leven is voor een groot deel beïnvloed door Hans Calmeyer, een Duitse jurist die als zogeheten Jodenspecialist van de nazi’s leidinggeeft binnen de Entscheidungsstelle, en verantwoordelijk is voor de deportatie van Femma naar Auschwitz.

'75 Jaar Bevrijding: Vuur van de Vrijheid'
'75 jaar Bevrijding: Vuur van de Vrijheid' (NPO 1, 23.50 uur, NOS) is een rechtstreekse uitzending vanaf het 5 Mei Plein voor hotel De Wereld in Wageningen. Saïda Maggé doet verslag van de ontsteken van het Bevrijdingsvuur. De ceremonie staat symbool voor de overgang van het herdenken van oorlogsslachtoffers naar het vieren van de vrijheid.

Jeugdprogrammering

'Toen Mijn Vader een Struik Werd'
In Zappbios de speelfilm 'Toen Mijn Vader een Struik Werd' (Zapp, 15.30 uur, EO). De tienjarige Toda woont in een bakkerij met haar vader, de beste taartenbakker van het land. Op een dag verandert alles: Toda's vader wordt onverwacht weggeroepen om het land te verdedigen.

'Jeugdjournaal Special 1940-1945'
In de lijn van de Bevrijdingsjournaal wordt er ook een bijzonder 'Jeugdjournaal' gemaakt: 'Jeugdjournaal Special 1940-1945' (Zapp, 19.20 uur, NOS). Een 'Jeugdjournaal' zoals dat er op 4 mei 1945 uit had kunnen zien, met reportages uit die tijd. Er wordt teruggeblikt op belangrijke gebeurtenissen in de oorlog en geschakeld naar belangrijke plekken.

'Het Klokhuis: de 4 Vrijheden'
Sinds 14 april zijn alle afleveringen van 'Het Klokhuis: de 4 Vrijheden' online te zien op www.hetklokhuis.nl. Op 4 en 5 mei worden de afleveringen Angst en Meningsuiting ook op televisie uitgezonden (Zapp, 18.40 uur, NTR). In 'Het Klokhuis: de 4 Vrijheden' onderzoeken presentatoren Pascal en Sosha wat het betekent om recht te hebben op een veilig leven, een huis, kleding en eten, een vrije mening te hebben en te geloven wat je wilt. Ze gaan op bezoek bij mensen die als kind de Tweede Wereldoorlog hebben meegemaakt en spreken kinderen die uit hun land moesten vluchten voor oorlog en terreur. Ook bezoeken ze concentratiekamp Vught, waar tijdens de oorlog Jehova’s getuigen werden opgesloten om hun geloof en zijn ze te gast bij Nederlandse militairen die tijdens vredesmissies met gevaar voor eigen leven vechten voor de vrijheid van anderen.

Radio

Op NPO Radio 1 zijn in 'Spraakmakers' (09.30 uur, KRO-NCRV) Gerdi Verbeet en Kim Putters te gast om te praten over de betekenis van de dodenherdenking. ’s Avonds doet de zender verslag van de Nationale Herdenking in een speciaal NOS-programma van 19.00 tot 20.30 uur. Ook heeft NPO Radio 1 een aantal podcast rond 75 jaar bevrijding: 'Een Jongen in de Oorlog' (NTR), 'De Zomer van 45' (EO), 'Leven na de Oorlog' en 'Verstilde Verhalen' (Omroep MAX), zie nporadio1.nl/podcast.

In de vierdelige podcast 'De familie Romeijn' (VPRO) van NPO 3FM onderzoeken Aafke Romeijn en haar zus Anneke of hun familie fout was in de oorlog. Zo is er oom Aart Romeijn, die in dienst van de SS stierf aan het oostfront. Oom Gerrit Romeijn, die zo veel verdiende met het smokkelen van belangrijke documenten dat hij een privévliegtuig kocht. En dan is er nog de vader des huizes, die tijdens de oorlog als politieagent bleef werken in Amsterdam. Te beluisteren via 3fm.nl/podcasts. Nieuwslezeres Dieuwke Teertstra (NOS) doet op 3FM verslag van de Nationale Herdenking op de Dam.

Bevrijdingsdag 5 mei

'75 jaar Bevrijding: Bevrijdingsdag'
Ter vervanging van het Concert aan de Amstel maakt de NOS een uitzending vanuit de foyer van Theater Carré in Amsterdam. In '75 jaar Bevrijding: Bevrijdingsdag' (NPO 1, 20.35 uur, NOS) maken artiesten als Roel van Velzen en Simone Kleinsma hun opwachting. Aanvankelijk zouden ze op het podium op de Amstel staan met het Metropole Orkest, maar op een bijzondere manier (met inachtneming van de coronamaatregelen) zullen ze toch hun optreden kunnen uitvoeren. Een muzikale terugblik op de 75 jaar na de bevrijding. Daarnaast geeft presentatrice Simone Weimans een overzicht van de hoogtepunten uit de 5 mei-concerten uit het verleden.

'Op Weg naar het Lagerhuis Special'
In 'Op Weg naar het Lagerhuis Special' (NPO 2, 22.10 uur, BNNVARA) spreken de tien beste jonge debaters van Nederland zich uit over vrijheid anno 2020. Ze gaan in debat over de vraag of het herdenken en vieren van de vrijheid 75 jaar na de bevrijding niet op een andere manier moet. Ook reflecteren de debaters (allen tussen de 16 en 18 jaar) op wat de coronacrisis voor hun vrijheid betekent. Beperkt het de jonge generatie in hun toekomstmogelijkheden of zien zij juist kansen nu de wereld door deze crisis tot stilstand is gekomen en weer opnieuw opgebouwd moet worden? De verrichtingen van de debat- en speechtalenten worden beoordeeld door een driekoppige jury: Gerdi Verbeet, Tim Hofman en Nadia Moussaid. De presentatie is in handen van Renze Klamer.

Radio

NPO Radio 2 presenteert op Bevrijdingsdag van 08.00 tot 17.00 uur 'De Vrije 100', de honderd vrolijkste nummers ooit gemaakt. De lijst is samengesteld op basis van een representatief onderzoek onder de luisteraars van NPO Radio 2.

NPO FunX spreekt met jongeren die opa’s en/of oma's hebben die de oorlog hebben meegemaakt; met ook een eerdere opname waarin Ronnie Flex zijn oma interviewt over de oorlog. Live in de uitzending wordt een spoken word over vrijheid voorgelezen, speciaal voor FunX gemaakt door een luisteraar. Ook staat de zender in gesprekken met luisteraars stil bij Bevrijdingsdag tijdens de coronacrisis, met vragen als 'denk je er nu meer over na hoe het geweest zou zijn in de oorlog' en 'realiseer je je nu meer wat vrijheid betekent?'.

Ruim 300 luisteraars van NPO Radio 4 vormen samen het Virtueel Bevrijdingskoor. Het resultaat is op 5 mei tussen 07.00 en 09.00 uur in 'De Ochtend van Vier' te horen en (ook vanaf 5 mei) te zien via nporadio4.nl/zingmee. Samen zingen zij in het kader van 75 jaar bevrijding een speciaal gemaakt vocaal arrangement van het Largo uit de 9e Symfonie 'Uit de Nieuwe Wereld' van Antonín Dvořák. De deelnemers konden vanuit huis aan de hand van een instructievideo meedoen en een opname insturen. NPO Radio 4 en KRO-NCRV hebben alle inzendingen samengevoegd tot een groot koor. Oorspronkelijk zouden koren en ensembles in Nederland een door NPO Radio 4  gemaakt vierstemmig vocaal arrangement uitvoeren, maar door de coronamaatregelen kon dit helaas niet doorgaan. Via nporadio4.nl/podcast is de podcast Muziek tot leven - Verhalen van musici in de oorlog te beluisteren, een serie van zeventien radioportretten.

NPO Radio 5 rijdt met een oude Volkswagen-bus door het land om te zien hoe de luisteraars deze bijzondere Bevrijdingsdag vieren. Onder de noemer We’ll Meet Again deelt dj Henkjan Smits (Omroep MAX) tijdens deze roadtrip cadeautjes uit en steekt hij mensen een hart onder de riem, daarbij geholpen door zijn NPO Radio 5-collega’s. Zo geeft presentator Jan Rietman miniconcerten op afstand. We’ll Meet Again is tussen 10.00 en 16.00 uur te volgen via het themakanaal NPO 1 extra en op verschillende momenten op NPO Radio 5 en NPO 1.

On demand via NPO START

Het voor iedereen toegankelijke on demand-platform NPO Start brengt rond 4 en 5 mei films en series die in het teken staan van deze dagen.

'Man in an Orange Shirt' (NTR)
Tijdens WOII hebben Michael en Thomas een affaire waarna ze terugkeren naar hun echtgenotes. Jaren later vormt deze affaire een bedreiging voor de relatie tussen Adam, kleinzoon van Michael, en Steve.

'Sonny Boy' (KRO-NCRV)
Liefdesgeschiedenis tussen de oer-Hollandse Rika en de zeventien jaar jongere Surinaamse Waldemar. Hun liefde overleeft alle tegenwerking van de buitenwereld maar blijkt niet bestand tegen de oorlog.

'Unsere Mütter, unsere Väter' (vanaf 2 mei, VPRO)
Vijf jonge Duitse vrienden worden meegezogen in de waanzin van de Tweede Wereldoorlog. Ze beloven elkaar eeuwige vriendschap, maar eindigen aan verschillende kanten van de geschiedenis.

'Süskind' (vanaf 2 mei, BNNVARA)
Gebaseerd op het waargebeurde levensverhaal van de joodse verzetsheld Walter Süskind. Hij weet honderden kinderen van transport te redden.

'Der Untergang' (vanaf 3 mei, NTR)
Hitler brengt de laatste dagen van zijn heerschappij door in zijn bunker onder Berlijn. Omringd door het Rode Leger bevindt hij zich, samen met Eva Braun, in een benauwende, uitzichtloze situatie.

'Bankier van het Verzet' (vanaf 4 mei, EO)
De speelfilm Bankier van het verzet vertelt het verhaal van de bankiers Walraven en Gijs van Hall. Zij beginnen in 1942 een illegale bank om het verzet tegen de Duitsers te financieren. Op ingenieuze en spectaculaire wijze weten de broers miljoenen uit de Nederlandse Bank te ontvreemden - de grootste bankroof uit de Nederlandse geschiedenis. Ondanks het immense risico houdt hun bank de hele oorlog stand. Zijzelf betalen een hoge prijs.

'Their Finest' (vanaf 8 mei, KRO-NCRV)
Londen, WO II. Een groep filmmakers probeert een film te maken die het hart van de natie zal verwarmen. Al snel blijkt dat er achter de camera evenveel drama, humor en passie is als voor de camera.

'Der Staat gegen Fritz Bauer' (vanaf 10 mei, EO)
Fritz Bauer wil de kopstukken van nazi-Duitsland opsporen en vervolgen zodat de naoorlogse generatie de vaderlandse geschiedenis onder ogen leert zien. Hij ondervindt hierbij veel tegenwerking.